สรุปคัมภีร์อุทรโรค

คัมภีร์อุทรโรค  ว่าด้วยโรค  มาน  ๑๘  ประการ  (อาการท้องบวมท้องใหญ่ เกิดได้จากหลายสาเหตุ บวมด้วยน้ำเหลือง โลหิต เสมหะ หรือลม หรือเพราะพิษของดานในช่องท้อง)   

มานน้ำ โรคที่มีอาการท้องบวมพองเพราะการคั่งของน้ำในที่ต่างๆ มานน้ำทั้ง๔ เกิดแต่กองเตโช(เป็นมันทธาตุ)ไฟธาตุหย่อน อาหารไม่ย่อย ลง ๒-๓ เวลา ท้องขึ้น เป็นเมือกมัน เปลวไต หยาบ ละเอียดทำให้อุจจาระผิดปกติและอาโปธาตุมีกำลังแรงขึ้น โทษทั้งนี้ เกิดแต่กองอาโปธาตุ
มานน้ำ ๔	๑.บังเกิดด้วยโลหิต,น้ำเหลือง ซึมในลำไส้     ให้ท้องใหญ่,ลุกนั่งไม่ได้  กินไม่ได้ หอบ	๒.บังเกิดด้วยลำไส้ปริ ซึมมาขังในท้อง และไต  ขัดอุจ ทวารปิด ให้ท้องใหญ่,ซูบผอมซีด นวดจึงลั่น ไม่รู้รส นอนไม่หลับ	๓. บังเกิดด้วยน้ำเหลืองซึมในก้อนเนื้อและขน ถ่ายยาก็ลงกลับมาอีก นอนราบไม่ได้ คดงอจึงสบาย บวมทั่วตัว  นอนซมดังศพชื่อ มานทะลุน	๔. บังเกิดด้วยน้ำเหลืองขังในกระเพาะปัสสาวะและมดลูก,ให้ขัดปัส ไม่มีฟอง มีสีต่างๆ กะเพราะปัสเป่งออก เหงื่อออก เสียว ซูปซีด ผอม ไอ รากน้ำลาย

มานลม   อาการท้องบวมพองเพราะ มีลมคั่งค้างอยู่ในช่องท้อง ลมไม่สามารถพัดไปทางที่ควรไปเพราะเหตุอื่นที่มาขัดลมเอาไว้
มานลม ๔	๑. เกิดแต่อโธคมาวาตา  ตั้งอยู่ใต้สะดือ ๒ นิ้ว ให้ท้องขึ้น จุก แน่นด้วยลม ไม่ผาย ท้องผูก ลดลงก็กระจายออกแล้วแข็งอีก		๒. เกิดแต่อุทธังคมาวาตา  ตั้งอยู่เหนือสะดือ ๒ นิ้ว ลมในท้องแน่นอก กินไม่ได้ เรอ/ผายลมไม่ออก ท้องผูก  ลมแน่นท้องโต	๓. เกิดแต่ กุจฉิสยาวาตา   ระคนกับอุทรวาต ไม่พัดลงทวาร อุจ/ไม่ได้ ให้ยาถ่ายก็ดีขึ้น พอไม่พัดท้องก็อืดอีก กินก็อาเจียนให้ท้องขึึ้นซ้ำ	๔. เกิดแต่ โกฏฐาสยาวาตา พัดระคนกับอุทรวาต ไส้นั้นพองด้วยลม,อุจ/ไม่ได้ ทวารไม่เปิด จุกเสียดแน่น สบัดร้อนหนาว
มานหิน	อาการท้องบวมพองและแข็งเป็นก้อนอยู่ภายในเกิดแต่กองวาโยกระทำ
มานหิน ๔	๑.เกิดแต่อโธคมาวาตา  ลมพัดขึ้น  ตามเกลียวอัมพาต มุตฆาต เส้นพองแข็งติดกันดุจทำนบกั้นลมไม่ให้ลง ให้แน่นหน้าอก		๒. เกิดแต่อุทธังคมาวาตา ลมที่พัดลงมาขังในเกลียวอัณฑพฤกษ์,สัณฑฆาตให้ติดกันเป็นแผ่นยันขึ้นแน่นหน้าอกซ้าย	๓. เกิดแต่ กุจฉิสยาวาตา    ไม่พัดตามช่องทวารให้เป็นอัมพาต,ปัตคาค เถา ดานแข็งเส้นพองขึ้นติดชายโครงขวา เจ็บ๒-๓วัน	๔. เกิดแต่ โกฏฐาสยาวาตา พัดให้ลำไส้พองขึ้นทับอัณฑพฤกษ์,รัตฆาตลงไปติดสันหลังยันท้องน้อยให้ตึงหัวเหน่า  เป็นก้อน
มานโลหิต  อาการท้องบวมพองเพราะ โทษของโลหิต
มานโลหิต ๔		๑.บังเกิดแต่ระดูขัดตั้งเป็นก้อนเหนือสะดือ	๒. บังเกิดแต่ระดูมิได้เดินปกติ ให้ท้องใหญ่,ร่างกายซูบผอม	๓. บังเกิดแต่โลหิตกระทำพิษโลหิตเน่า ระดูร้าง โลหิตพิฆาต คลอดบุตร ให้หน้ามืดตาลาย บวมหัวเหน่า ตะโพก  ทั่วร่างกาย	๔. บังเกิดแต่โลหิตจาง  ท้องใหญ่,อืดจุกแน่น
มานเกิดแต่ดาน มี ๒ อย่างคือ		ทักขิณมาน เกิดแต่ดานทักขิณคุณ  ให้ท้องข้างขวาแข็งเป็นดาน มือเท้าเย็น แสยงขน ขนลุก ปัส/ไม่สะดวก อุจ/ปวดคล้ายบิด บวมปลายเท้าขึ้นมา อ่อนเพลีย เบ่ื่อ แน่น อาเจียนหรืออุจออกค่อยทุเลา		อุตรามาน     เกิดแต่ดานอุตราคุณ    ให้ท้องข้างซ้ายแข็งเป็นดาน เสียดราวข้างซ้ายถึงหลัง วิงเวียน แน่น กินไม่ได้ อาเจียนลมเปล่า แสยงขน ขนลุก

หมายเหตุ ในการอ่านสรุปคัมภีร์ ควรอ่านเนื้อหาในหนังสือทั้งหมดก่อนอย่างน้อย ๑ รอบ แล้วมาอ่านสรุปจะทำให้เข้าใจ ภาพรวมทั้งหมดยิ่งขึ้น
ข้อสอบคัมภีร์อุทรโรค

ข้อ 1.      มานหินทั้ง 4 ประการ เกิดจากกองธาตุใด 
                  1.   ธาตุดิน                  2.   ธาตุน้ำ
                  3.   ธาตุลม                  4.   ธาตุไฟ

ข้อ 2.    โรคมานตามคัมภีร์มอุทรโรค มีกี่ประการ
                1.   12 ประการ                2.   16 ประการ
                3.   18 ประการ                4.   20 ประการ

3.ข้อใดผิดเกี่ยวกับคัมภีร์อุทรโรค

ก. กล่าวถึงมาน 18 ประการ                                     ข. กล่าวถึงมานน้ำ 4 ประการ

ค. กล่าวถึงมานลม 4 ประการ                                  ง. กล่าวถึงมานเกิดแต่ดาน 4 ประการ

4.  ข้อใดคือลักษณะอาการของ “มานน้ำ บังเกิดด้วยน้ำเหลืองซึมซาบไปในก้อนเนื้อและขุมขน”

ก. เวลาเหงื่อออกเสียวไปทั่วร่างกาย สะบัดร้อนสะบัดหนาว

ข. นอนซมอยู่ดังศพขึ้นพอง สมมุติว่า “มานทะลุน”

ค. น้ำเหลืองนั้นซ่านและขังอยู่ในกระเพาะให้ขัดปัสสาวะแต่ไม่ขัดเหมือนปะระเมหะ

ง. กระทำให้ร่างกายซูบซีด ผอมแห้ง ผิวหนังแดง เคลื่อนไหวร่างกายมิได้

5.  ชายไทยคู่ อายุ 34 มาพบท่านด้วยอาการแน่นหน้าอก รับประทานอาหารไม่ได้ เรอไม่ออก ผายลมไม่สะดวก อุจจาระผูก ลมนั้นกล้าพัดเตโชธาตุให้กำเริบ จึงแน่นไปทั่วท้อง ลมกองนี้ตั้งอยู่เหนือสะดือ ๒ นิ้ว แข็งดุจแผ่นกระดาน ทับอยู่บนเส้นอัณฑพฤกษ์ ท่านจะวินิจฉัยว่าอย่างไร

ก. มานลม บังเกิดแต่กองอโธคมาวาต                                ข. มานลม บังเกิดแต่กองอุทธังคมาวาต

ค. มานลม บังเกิดแต่กองอังคมังคานุสารีวาต                     ง. มานลม บังเกิดแต่กองกุจฉิสยาวาต

6. ผู้ป่วยมีอาการตึงหัวเหน่ามาก แล้วตั้งขึ้นเป็นก้อนแข็งใหญ่ขึ้น มีอาการให้ถ่วงท้องน้อย  ยอกสันหลังและหน้าตะโพก เป็นอาการแสดงของมานหินประเภทใด

ก. มานหิน บังเกิดแต่กองอุทธังคมาวาตา อัมพฤกษ์ สัณฑะฆาตระคนกัน

ข. มานหิน บังเกิดแต่กองกุจฉิสยาวาตา อัมพาต ปัตคาดระคนกัน

ค. มานหิน บังเกิดแก่กองโกฏฐาสยาวาตา อัมพฤกษ์ รัตฆาตระคนกัน

ง. มานหิน บังเกิดแต่ลมอังคมังคานุสารีวาตา อัมพาต มุตฆาตระคนกัน

7.  ข้อใดกล่าวผิด เกี่ยวกับมานเกิดแต่ดาน

ก. มานเกิดแต่ดาน แบ่งเป็น 2 ประการ

ข. มานทักขิณมาน บังเกิดแต่ดานทักขิณคุณ ตั้งอยู่ฝ่ายขวา

ค. ลักษณะอุตรามาน ก็เหมือนกันกับทักขิณมาน ต่างกันก็แค่เกิดที่ท้องคนละด้าน

ง. การกระทำพิษของอุตรามานและทักขิณมานต่างกันตามชนิดที่เกิด